به نام خدا
با عرض سلام
بحث جبر و اختیار از دیر باز یکی از مباحث مهم مطرح در جوامع علمی بوده و نقش بسیار زیادی در اعتقادات و اعمال انسانها داشته و در برخی موارد سیاستمداران نیز جهت ساکت نگه داشتن مردم از جبر گرایی حمایت نموده ودر ترویج ان تلاش نمودند نمونه بارز اینگونه افراد معاویه می باشد که با ترویج این عقیده در صدد توجیه حکومت غصبی خود بود حال با توجه به توضیحات فوق سوالاتی در این زمینه به ذهن می رسد که لازم است مورد بررسی قرار گیرددر این مختصر خلاصه بحثی رو که در زمینه جبر و اختیار در بیش از 50 پست انجام گرفته رو بصورت سوال و جواب خدمتتون ارائه می کنم
سوال : حیطه ی اختیارات بشر در چه حدیه ؟ چرا یه وقتائی قادر به اداره ی امور تحت تسلطمون نیستیم ؟ آیا این جبره ؟
حیطه اختیار انسان در حوزه اعمال و افکار اوست یعنی اعمالی که انجام می دیم و افکاری که داریم با اختیار و تصمیم خودمون هست
یعنی با این حساب بشر کاملا مختاره دیگه ؟
نه ما بشر رو کاملا مختار نمی دونیم بلکه ازادی انسان در حکومت الهی است و اگر مختار نبودیم ایا می توانستیم مرتکب گناه شویم و موارد زیر دلایل دیگر اختیار انسان هستند
1) هر انسان در کارهای خود گاهی دچار تردید و شک می گردد که ایا انجام دهد یا ندهد ؟ همین شک دلیل بر ازادی اوست که می تواند کاری را انجام دهد و می تواند انجام ندهد
2) گاهی انسانها به کار همدیگر انتقاد دارند انتقاد نیز دلیل ان است که کسی که کار را انجام داده می توانسته انجام ندهد
3) هر انسانی در عمر خود بارها از گفتار و رفتارش پشیمان می شود این دلیل ان است که می توانسته انجام ندهد و لذا با خود می گوید ای کاش انجام نمی دادم
4) اموزش و تربیت دلیل ان است که انسان می تواند مسیر کج را رها و راه حق برود و بعبارت دیگر لاجبر و لا تفیض بل امر بین الامرین که مکتب اهل بیت (علیه السلام ) است که بنده مثالی در مورد مکتب امر بین الامرین می زنم تا موضوع بحث و نظر شیعه در مورد مساله جبر و اختیار بیشتر روشن بشه فرض کنید شما با یک دستگاه قطار برقی مشغول مسافرت هستید و راننده قطار هستسد یک سیم برق قوی در سرتاسر مسیر قطار کشیده شده و حلقه مخصوص از بالای قطار روی این سیم می لغزد و حرکت می کند و لحظه به لحظه برق را از یک منبع قدرتمند به لکوموتیو قطار منتقل می کند به طوری که اگر یک لحظه منبع مولد ، برق به قطار نرساند فورا در جای خودش متوقف می شود .
بدون شک شما ازادید هر کجا می خواهید در مسیر راه توقف کنید کم یا زیاد و با هر سرعتی بخواهید می توانید حرکت کنید ولی با تمام این ازادیها کسی که پشت دستگاه مولد برق نشسته هر لحظه می تواند شما را متوقف سازد چرا که تمام قدرت و نیروی شما از همان برق است و کلید ان در دست اوست
هنگامی که در این مثال دقت کنیم می بینیم چنین شخصی در عین ازادی و اختیار و مسوولیت در قبضه قدرت دیگری قرار دارد که این دو با هم منافات ندارند
ما هم که نگفتیم بشر اختیار نداره ایا شما معتقدید که انسان اختیار محض داره ؟ ببینید اگه من جای اینکه فرزند این پدر و مادر باشم ، فرزند مرد و زن دیگه ای میبودم ، اونوقت مسیری که تو زندگی طی میکردم خیلی متفاوت از مسیر فعلیم بود . اینو که قبول دارید ؟
پس من تو یه مسیری که خودم انتخابش نکردم قرار گرفتم . البته تو این مسیر اختیاراتی دارم . اما باز هم مسائلی پیش میاد که در دایره ی اختیارات من نیست
.بله ببینید پذیرفتن اختیار و اراده آزاد بمعناى نفى تاثیر عوامل وراثتی و عواملی همچون تولد از پدر و مادری خاص نیست و اون چیزی که همه بزرگان تو بحث جبرو اختیار قبول کردن بحث جبر اجتماعی و تداخل اسبابه یعنی ما در جامعه واقعا دچار جبرهایی هستیم که و همچنین جبرهایی که به خاطر محدودیت های دنیای مادی دچار آن هستیم البته با وجـود هـمـه ایـنـهـا انسان مى تواند مسیر زندگی خود را خود تعیین نماید انسانهای بسیار زیادی رو می شناسیم که بر خلاف مسیر خانواده خود حرکت کرده و به موفقیت یا به بدبختی رسیده اند لذا این خود انسان است که علی رغم وجود شرایط خانوادگی متفاوت تعیین می کند که چگونه باشد و چگونه زندگی کند
در موارد خاص مانند تولد و امکانات هم بطور کلی می توان گفت خداوند حکومتی روی زمین دارد برای هر کسی هم حوزه اختیاراتی تعریف کرده که شخص می تواند هم گناه کند هم ثواب خارج از این حوزه هم شخص مجبور است بعد هم بر همین اساس حساب و کتاب می شود نه در مواردی که مجبور بوده
یکی از دوستان هم اینگونه پاسخ دادند :
بنده این رو قبول ندارم چونکه ما در ذهن خود این تصور رو می کنیم که اگر ..... فلان می شد حال اینکه اون رو به واقعیت ندیدیم و تازه ما به همه ی علوم اشراف نداریم وتنها از یک بعد اون رو بررسی قرار می دهیم پس این مفهومی است انتزاعی و لازمه تحقق آن این است که در عالم نقص باشد.و چون خداوند بی نقص است پس مخلوق او هم بی نقص است که مخلوق از خالق حکایت می کند. و ((هرگز این نظام هستی از این که هست بهتر نمی شود)) و چه اینکه خانواده انسان در سرنوشت انسان نقشی فرعی دارند و اصل خود انسان است. پس اینکه ما در کدام خانواده و چگونه باشیم مهم نیست بلکه اینکه خود چه تصمیمی بگیریم مهم است.
در مورد جبر تاریخی چه می گویید ؟؟
تاریخ واقعیت خارجی ندارد بلکه امری انتزاعی است و چیزی که واقعیت عینی نداشته باشد چگونه می واند قوانین حقیقی خاص خود را داشته باشد
نظرتون راجع به قسمت چیه ؟
قسمت به معانی مختلفی به کار برده می شود قسمت به این معنا که یک رویداد، معلول یک سری عوامل است که با تحقق آن عوامل ، قطعا آن رویداد به وقوع خواهد پیوست صحیح است مثلا: اگر کسی هر روز ورزش کند، عضلاتش قوی خواهد شد و یا اگر در عبور از خیابان دقت نکند، تصادف رخ خواهد داد. اما اگر مقصود از قسمت نادیده گرفتن نقش فرد در حوادث باشد این برداشتی نادرست و توجیه خوبی برای اهمال و ناتوانی ها است
یا حق